Sovyet uzay aracı 53 yıl sonra Dünya’ya düşecek: Türkiye de risk altında
Eylül Naz Baklacı
6 Mayıs 2025

1972 yılında Sovyetler Birliği tarafından fırlatılan Kosmos-482, şimdi Dünya'ya kontrollü olmayan bir şekilde geri dönmeye hazırlanıyor. Bu görev, sadece Sovyet uzay programının bir parçası olmakla kalmayıp aynı zamanda Soğuk Savaş'ın en gergin dönemlerinde gerçekleştirilmiş gizli bir misyonun da simgesi. 

Kosmos-482'nin fırlatılma amacı, Sovyetler Birliği'nin Venüs'e bir uzay aracı göndermesi ve gezegenin atmosferini incelemesiydi. Fakat fırlatma sırasında, bir zamanlayıcı arızası nedeniyle görev başarısız oldu ve uzay aracı yanlış bir yörüngede kaldı.

Bu hafta Dünya'ya düşmesi bekleniyor

Uzmanlara göre modül, 8–14 Mayıs tarihleri arasında düşebilir. Yörüngesi dikkate alındığında Mısır, Suriye, Türkiye ve Azerbaycan gibi bölgelerde yeryüzüne düşme riski bulunuyor.

Saatte yaklaşık 242 kilometre hızla düşmesi beklenen modülün oluşturacağı patlama enerjisi 1,1–1,2 megajoule (MJ) civarında; bu da birkaç yüz gram TNT’ye eş değer. Venüs’ün zorlu atmosferine dayanacak şekilde üretildiğinden modülün atmosferde tamamen yanmadan yeryüzüne ulaşabileceği öngörülüyor.

Düşüşün tam yeri ve zamanı ise belirsiz.

Soğuk Savaş’ın uzaydaki yankısı

Kosmos-482'nin hikâyesi, uzay araştırmalarının başlangıçtaki belirsizliklerini ve dönemin gizliliğini de gözler önüne seriyor. Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği, uzay görevlerini sıklıkla sır olarak yürütüyordu. Bu nedenle, görev hakkında bilgiye sahip olmak neredeyse imkânsızdı. O yıllarda uzay araştırmaları, sadece bir teknoloji yarışı değil, aynı zamanda ideolojik çatışmanın bir parçasıydı. Bu gizlilik, Kosmos-482’nin başlangıcından sonrasına kadar sürdü ve görev hakkındaki detaylar yıllarca belirsiz kaldı.

Bugün, aradan geçen yılların ardından Kosmos-482, 500 kilogramlık yüküyle hâlâ Dünya'nın yörüngesinde dönüyor. Bu kadar uzun süre yörüngede kalabilmesi, uzayda ne kadar fazla enkaz biriktiğini ve eski uzay araçlarının hayatta kalma sürelerinin ne kadar uzun olabileceğini gösteriyor. 

Dünya yörüngesindeki uzay çöplerinin yoğunluğunu gösteren bir simülasyon (NASA).
Uzay çöpü tartışması

Kosmos-482’nin geri dönüşü, özellikle günümüzdeki uzay çöpü problemiyle ilgili önemli bir gösterge. Uzay çöpü, kullanılmayan, bozulmuş veya görevini tamamlamış uydu, roket parçası ve diğer uzay araçlarının oluşturduğu enkazlara deniyor.

Uzay çöpleri hızla hareket ettiklerinden, çalışmakta olan uydulara, uzay araçlarına veya Uluslararası Uzay İstasyonu'na çarpıp zarar verebiliyor. Ayrıca eski uzay araçlarının yeniden Dünya'ya düşmesi, bu sorunun ne kadar kritik hâle geldiğini gözler önüne seriyor.

Artık uzayda, geçmişten günümüze, 1958'deki ilk Amerikan Vanguard 1 uydusundan, SpaceX ve Amazon gibi şirketlerin oluşturduğu dev uydu gruplarına kadar her geçen yıl daha fazla çöp birikiyor.

Kosmos-482'nin sonu yalnızca bir bilimsel çöküş değil, aynı zamanda uzay tarihi açısından büyük bir dönüm noktası. Uzayın bilinmeyen derinliklerine ait eski bir kalıntı olan bu uzay aracı, çok geçmeden giderek daha kalabalıklaşan gökyüzünde parlak bir ışık gibi kaybolacak. Bu, geçmişin izlerini taşıyan bir uzay macerasının sona erdiği ve yeni bir dönemin başlangıcına işaret ediyor.

Kaynak: Science Alert, BBC Türkçe
Eylül Naz Baklacı

Morning Bundle ve dijital içerik editörü. Kültür sanat, popüler kültür ve eğlence konularında yazıyor.